واکاوی مفهومی فرانظریه پردازی با تأکید بر چالش ها و الزامات آن در جامعه شناسی ایران

مقاله حاضر می کوشد، چشم اندازهای فرانظریه پردازی را ایضاح و اهمیت مطالعات فرانظری و پارادایم شناسی را در کارآمدتر ساختن نطریه های جامعه شناسی در بستر جامعه ایرانی تحلیل نماید. پرسش اصلی مقاله این است که عوامل پراکندگی و جمع ناپذیری نظریه های جامعه شناسی کدام اند و چگونه می توان آنها را مرتفع نمود؟ «توجه به تأثیرات حاصل از عوامل فرهنگی، اجتماعی، روان شناختی و فکری در تکوین آراء جامعه شناختی»، «نقد مقومات بنیادین سازنده نظریه های جامعه شناسی» و «تعمیق گفتمان فرانظریه پردازی» از اهم محورهای اساسی در پاسخ نظری به سؤال مذکور است. به استناد یافته های مقاله، در جریان اصلی جامعه شناسی حد یقف فرانظریه پردازی غالباً محدود به مرزهای «عقل خودبنیاد» و تعینات آن در زیست جهان مدرن می باشد؛ به طور متقابل، در فرانظریه پردازی مبتنی بر هستی شناسی، انسان شناسی و معرفت شناسیِ برخاسته از متافیزیک توحیدی، متعاقب تعاریفِ «عقلی و وحیانی» از علم، مضیقه های نظری حاصل از تلقی سکولار از جامعه، انسان و معرفت، برطرف و زمینه مناسب برای گذار از تشتت های فعلی در نظریه های جامعه شناسی و رسیدن به وحدت نظری در سطح مفروضات بنیادین سازنده نظریه ها تأمین می گردد.